ਜਨਮ ਅਤੇ ਬਚਪਨ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦਾ ਜਨਮ 14ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪਾਰਿਵਾਰਿਕ ਪਿਛੋਕੜ ਆਮ ਸੀ ਪਰ ਬਹੁਤ ਆਧਿਆਤਮਿਕ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਤੋਂ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਅਤੇ ਆਤਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਤਾ-ਪਿਤਾ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਮਨ ਸਦਾ ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨ ਵੱਲ ਲੱਗਾ ਰਹਿ ਸਕਿਆ।
ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਆਰੰਭਿਕ ਜੀਵਨ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸਿੱਖਿਆ ਲਈ ਕਈ ਗੁਰੂਆਂ ਦੇ ਚਰਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਕੇ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੁੱਖ ਗੁਰੂ ਰਵਿਦਾਸ ਜੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਸਲੀ ਸੱਚਾਈ ਦੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ। ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਅਤੇ ਆਤਮਕਤਾ ਨੂੰ ਗਹਿਰਾਈ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ।
ਸੰਨਿਆਸ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ
ਸਿੱਖਿਆ ਪੂਰੀ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸੰਨਿਆਸ ਲੈ ਲਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸੰਨਿਆਸ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਚੁਣੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰਿਕ ਮੋਹ-ਮਾਇਆ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ। ਸੰਨਿਆਸ ਲੈਣ ਦੇ ਬਾਅਦ ਉਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਈ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਘੁੰਮਣ ਲੱਗੇ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮਕ ਜਾਗਰਤੀ ਦੇ ਪੈਗਾਮ ਦੇਣ ਲੱਗੇ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਮੂਲ ਮੰਤਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਣ ਕਰਕੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਦੇਣ ਵਿੱਚ ਲਗਾਇਆ।
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਮੁੱਖ ਉਪਦੇਸ਼
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਸਦਾ ਹੀ ਪ੍ਰਸੰਗਿਕ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਉਪਦੇਸ਼ ਹੇਠ ਲਿਖੇ ਹਨ:
ਏਕਤਾ ਵਿੱਚ ਅਕੀਦਤ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਸੀ ਕਿ ਸਭ ਮਨੁੱਖ ਇਕ ਹੀ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰੇਰਣਾ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਧਰਮ, ਜਾਤ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਮਨੁੱਖਤਾ ਦੇ ਸੱਚੇ ਮੋਲ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਟਕਰਾਵ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਸਚਾਈ ਦਾ ਮਾਰਗ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਸਦਾ ਸੱਚ ਬੋਲਣ ਅਤੇ ਸੱਚੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦੇ ਸਨ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਸੀ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਹੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਹੈ। ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ ਕਿ ਸੱਚਾਈ ਨਾਲ ਹੀ ਮਨੁੱਖ ਅਸਲੀ ਆਤਮਕ ਸਾਂਤੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਨੂੰ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਅੰਗ ਬਣਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਹੰਕਾਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਰੋਕ ਹੈ। ਹੰਕਾਰ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪਾਪਾਂ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬੋ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਸਦਾ ਨਮਰਤਾ ਅਤੇ ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਦੀ ਰਾਹ ਦਿਖਾਈ।
ਸੇਵਾ ਦੀ ਮਹੱਤਾ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸੇਵਾ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਧਰਮ ਮੰਨਿਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਕਹਿਣਾ ਸੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਜੀਵਨ ਤਦ ਹੀ ਸਫਲ ਹੈ ਜਦੋਂ ਉਹ ਸੇਵਾ ਰਾਹੀਂ ਦੂਜਿਆਂ ਦੀ ਮਦਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਸੇਵਾ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰਕ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਸਗੋਂ ਮਨੁੱਖੀ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਸੇਵਾ ਵੀ ਹੈ।
ਸਮਾਜਿਕ ਬਦਲਾਅ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਬਦਲਾਅ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ। ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਧਰਮ, ਜਾਤ ਅਤੇ ਭੇਦਭਾਵ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਅਵਾਜ਼ ਬੁਲੰਦ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੇ ਕਈ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਉਹ ਸੱਚ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਣ। ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਪ੍ਰਚਾਰ ਨਾਲ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਚੇਤਨਾ ਜਨਮ ਲਿਆ ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਵਿੱਚ ਬਦਲਾਅ ਆਇਆ।
ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਅਤੇ ਮੌਕਸ਼
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਨੇ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਵੀ ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਏ। 25 ਮਈ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਸ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਆਤਮਕ ਮੌਕਸ਼ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਕੀਤੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਬਰਸੀ, ਜੋ 25 ਮਈ ਨੂੰ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਸਾਨੂੰ ਸੱਚੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਅਤੇ ਆਤਮਕ ਜੀਵਨ ਜੀਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ।
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀ ਵਿਰਾਸਤ ਅਜੇ ਵੀ ਜੀਵੰਤ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਅਜੇ ਵੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇ ਰਹੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਾਈ, ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ, ਸੇਵਾ ਅਤੇ ਏਕਤਾ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ।
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿਆਂ ਅਮਲ
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀਆਂ ਸਿੱਖਿਆ ਨੂੰ ਅਮਲ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਅਸੀਂ ਇਹਨਾਂ ਅਸੂਲਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਿਨਚਰਿਆ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰੀਏ।
ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਸੇਵਾ
ਸੱਚਾਈ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੇ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਸਨ। ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਹਰ ਸਥਿਤੀ ਵਿਚ ਸੱਚ ਬੋਲਣਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਨਾ ਕਿਸੇ ਮੋਹ ਦੇ ਸੇਵਾ ਕਰਨੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਧਾਰਣ ਲਗਦਾ ਹੈ ਪਰ ਅਸਲ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਔਖਾ ਹੈ।
ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਅਤੇ ਨਮਰਤਾ
ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਰੋਜ਼ਾਨਾ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਨਮਰਤਾ ਰੱਖ ਕੇ ਅਪਣਾਉਣੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਾਡੀ ਕਿਰਦਾਰ ਨੂੰ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।
ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ
ਏਕਤਾ ਅਤੇ ਭਾਈਚਾਰਾ ਨੂੰ ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਗਰਾਂ, ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਵਿਚ ਮਜ਼ਬੂਤ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਾਂ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਦਿਸ਼ਾ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।
ਨਿਸ਼ਕਰਸ਼
ਸੰਤ ਰਾਮਾਨੰਦ ਜੀ ਦੀ ਬਰਸੀ ਸਾਨੂੰ ਸੱਚਾਈ, ਨਿਰਹੰਕਾਰਤਾ ਅਤੇ ਸੇਵਾ ਦੇ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਚੱਲਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਯਾਦ ਸਾਨੂੰ ਸਦਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀ ਰਹੇਗੀ ਅਤੇ ਸਾਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਜੀਵਨ ਵਿਚ ਅਪਣਾਉਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਨਾ ਦੇਵੇਗੀ। ਇਹ ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਦੇ ਰੂਹਾਨੀ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਬਹੁਤ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।